Σάββατο 28 Μαρτίου 2015

Χρήσιμοι κανόνες Γραμματικής (10)

Ο βαθύς, του βαθιού, το βαθύ, βαθύ, οι βαθιοί, των βαθιών, τους βαθιούς. βαθιοί. Έτσι κλίνονται και τα: βαρύς, πλατύς, φαρδύς, μακρύς, παχύς κ.ά.

Επιφωνήματα λέγονται οι άκλιτες λέξεις που φανερώνουν αβεβαιότητα (χμ!), απορία (α!, ο!, μπα!), άρνηση (α μπα!), έπαινο (μπράβο!, εύγε!), ευχή (μακάρι!, είθε!, άμποτε!), Θαυμασμό (α!, ο!, ποπό!, μπα!), κάλεσμα (ε!, ω!), παρακίνηση (άιντε!, άμε!, αλτ!, μαρς!, στοπ!), περίπαιγμα (ε!, ου!), πόνο, λύπη (αχ!, ω!, οχ!, όχου!, αλί!, αλίμονο!), στενοχώρια, αηδία (ε!, ου!, ουφ!, παπαπά!), χαρά (χα, χα, χα!). Συνήθως συνοδεύονται από θαυμαστικό. Άλλες εκφράσεις: Σε καλό σου!, Χριστός και Παναγιά!

Άμεσο αντικείμενο (σε πτώση αιτιατική συνήθως). Απαντά στην ερώτηση τι; π.χ. Ο παππούς χάρισε στα εγγόνια του βιβλία. Τι χάρισε ο παππούς; Βιβλία (άμεσο αντικείμενο).

Έμμεσο αντικείμενο (συνήθως σε πτώση γενική). Απαντά στην ερώτηση. Σε ποιον; Σε ποιον χάρισε ο παππούς βιβλία; Στα εγγόνια του (έμμεσο αντικείμενο).

Θέση αντικειμένου σε μια πρόταση μπορεί να έχει και αντωνυμία π.χ. Ο Γιάννης δάνεισε στον Πέτρο χρήματα. Ή αλλιώς: Ο Γιάννης του δάνεισε χρήματα.

Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί, εκτός από τα ρήματα, τα επίθετα και τα επιρρήματα, συνοδεύουν και τα ουσιαστικά. Έχουν όμως μπροστά τους πάντα πρόθεση και γι΄αυτό λέγονται εμπρόθετοι προσδιορισμοί π.χ. Μιλούσε γρήγορα και για τη σωτηρία σας.

Τα ρήματα σε -ίζω έχουν παράγωγα ουσιαστικά με κατάληξη σε -ιση π.χ. υπογραμμίζω -υπογράμμιση. Ενώ τα ρήματα σε έχουν κατάληξη σε -ηση π.χ. συντηρώ - συντήρηση.

Κύκλος: Ο χρυσός λάμπει, μα ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός.

Χρονικές προτάσεις είναι οι προτάσεις που εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους: όταν, σαν, ενώ, αφού, μόλις, πριν να, προτού, καθώς, όποτε, έως ότου, ώσπου, όσο που, ωσότου.

Η υποτακτική σχηματίζεται παίρνοντας μπροστά από το ρήμα ένα από τα μόρια ας, να ή έναν από τους συνδέσμους αν, εάν, για να, όταν, άμα, μήπως, πριν κ.ά. ή το απαγορευτικό μη(ν).

Το απαρέμφατο το χρησιμοποιούμε για να σχηματίσουμε τον παρακείμενο, τον υπερσυντέλικο και τον συντελεσμένο μέλλοντα.
     Ενεργητική φωνή                                                        Παθητική φωνή
έχω, είχα, θα έχω βάλει                                             έχω, είχα, θα έχω δεθεί

Η υποτακτική έχει τρεις χρόνους: ενεστώτα, αόριστο και παρακείμενο.
Ενεστώτας - να γράφω, αόριστος - να γράψω, παρακείμενος - να έχω γράψει. Η προστακτική έχει δύο χρόνους: ενεστώτα - γράφε, αόριστος - γράψε.

Σάββατο 21 Μαρτίου 2015

Eκφράσεις ευγένειας - διαταγές

1. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις εκφράζουν παράκληση και ποιες διαταγής;

Βάλε (Π) μπροστά από κάθε παράκληση και (Δ) μπροστά από κάθε διαταγή.
  • Μου δανείζεις, σε παρακαλώ, την ξύστρα σου;
  • Θέλεις να παίξεις μαζί μου μπάλα;
  • Έχεις την καλοσύνη να με βοηθήσεις ν΄ ανεβάσω το καροτσάκι στη σκάλα;
  • Μου δίνετε, σας παρακαλώ, ένα λίτρο γάλα;
  • Μου κάνεις τη χάρη να φροντίζεις το σκυλάκι μου όσο θα λείπω στις διακοπές;
  • Μου φέρνεις, σε παρακαλώ, ένα ποτήρι νερό;
  • Μου δίνετε, σας παρακαλώ, τον Γιώργο; (Στο τηλέφωνο)
  • Επιτρέπεται να δοκιμάσω αυτό το φόρεμα;
  • Δώσε μου πάλι την μπάλα μου.
  • Φέρε μου ένα μολύβι να γράψω το τηλέφωνο.
  • Άφησέ με ήσυχο.
  • Πάψε να φωνάζεις έτσι.
  • Δώστε μου τη Μιμίκα. (Στο τηλέφωνο)
  • Έλα επιτέλους να παίξουμε.
  • Κατέβα γρήγορα από το δέντρο.
  • Μην πειράζεις το ποδήλατό μου.
  • Φύγε μακριά από δω.
2. Στις προτάσεις που εκφράζουν παράκληση υπογράμμισε τις εκφράσεις ευγένειας.

3. Ξαναγράψε τις προτάσεις που εκφράζουν διαταγή, ζητώντας το ίδιο πράγμα ευγενικά.
Μπορείς να χρησιμοποιήσεις τις εκφράσεις ευγένειας: παρακαλώ, σε παρακαλώ, σας παρακαλώ, μου φέρνεις, μπορείς να, μπορείτε να, έχεις την καλοσύνη, μου κάνεις τη χάρη να, μου δίνετε.
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________

Σάββατο 14 Μαρτίου 2015

Εξάσκηση στη Γλώσσα (2)

1) Ξαναγράφω τις προτάσεις, βάζοντας στη θέση του οριστικού άρθρου, το αόριστο άρθρο.

Ο μαθητής διαβάζει.   _____________________________________
Το αυτοκίνητο τρέχει. _____________________________________
Η λάμπα έσβησε. ________________________________________

2) Βάζω ο ή ω και τονίζω:

προστατευ__μενος, υμν__ντας, λυτρ__μενος, παγ__μενος, ειπ__μενος, ερχ__μενος, διαδιδ__ντας.

3) Συμπλήρωσε όπως στο παράδειγμα:

Αρσενικό                                   Θηλυκό                                     Ουδέτερο
ο δήμαρχος                              η δημαρχία                               το δημαρχείο
ο πρόεδρος                         ______________                  _______________
ο υπουργός                        ______________                 _______________
ο υφαντουργός                  ______________                 _______________
ο χαλυβουργός                   ______________                 _______________

4) Συμπληρώνω τα κενά και τονίζω:

Δεν έχει γιατρ__ά.
Καλή σοδ__ά!
Η ευφορ__α της γης.
Η Οικονομική Εφορ__α εισπράττει φόρους από εταιρ__ες.
 Η Σχολική Εφορ__α φροντίζει για την καλή λειτουργία του Σχολείου.
 Η απληστ__α, η αλαζον__α και η ζ__λεια είναι ελαττώματα.
 Σ΄ όλη τη διάρκεια της προεδρ__ας του έδειξε συμπάθ__α για όσους μάστιζε η φτώχ__α, η αρρώστ__α, η ορφάν__α και η δυστυχ__α. 

5) Συμπληρώνω τα κενά και τονίζω:

ο επαρχι__της                              ο ελαι__νας                          ο Αλιακμ__νας
ο τοξ__της                                   ο καυσ__νας                         ο καν__νας
ο δεσπ__της                                ο αχυρ__νας                          ο κηδεμ__νας
ο προδ__της                                ο στρατ__νας                        ο πνευμ__νας
ο πατρι__της                               ο Στρυμ__νας                       ο Μαραθ__νας
ο Μακεδ__νας                             ο Σ__λωνας                           ο Ιαπ__νας
ο ιδρ__της                                    ο μην__της                            ο δεσμ__της

6) Συμπληρώνω τα κενά και τονίζω:

εργασ__α                            ακτοπλο__α                                απν__α
υπηρεσ__α                          οδοιπορ__α                                γειτον__α
αεροπορ__α                        ωφελ__α                                     ηγεμον__α
βοηθ__α                              ενεργ__α                                    προεδρ__α
πορ__α                                δυσπν__α                                   αμελ__α
συμπαθ__α                         διαρκ__α                                     ενεργ__α

Κυριακή 8 Μαρτίου 2015

Εξάσκηση στη Γλώσσα (1)

1. Να βάλεις το τελικό ν εκεί που πρέπει:

α) Όταν ο δάσκαλος είδε το__ μαθητή να αντιγράφει απ΄ το__ διπλανό του, του είπε: Να μη __ ξαναέρθεις αδιάβαστος. Ο μαθητής δε __ μπόρεσε να συγκρατηθεί και ξέσπασε σε κλάματα και κατηγόρησε το __ πατέρα του που το __ πήρε στη __ δουλειά χτες το απόγευμα.

2. Να συμπληρώσεις τις προτάσεις με το επίθετο πολύς - πολλή - πολύ και το επίρρημα πολύ.

α) Στον δρόμο ήταν μαζεμένοι ___________ άνθρωποι και παρακολουθούσαν με ____________ προσοχή τους αγώνες. 
β) Εμείς οι μαθητές προσέχουμε _____________ τα λόγια του δασκάλου.
γ) Στη γιορτή του Γιάννη ήρθαν _______________ φίλοι του κι έμειναν όλοι ______________
ευχαριστημένοι.
δ) Η γυναίκα του είναι ______________ όμορφη.
ε) Ο καφές έχει _____________ ζάχαρη και είναι _____________ γλυκός.

3. Συμπλήρωσε τις μετοχές των παρακάτω ρημάτων:

Ρήμα                        Ενεργητική μετοχή                       Παθητική μετοχή
διορθώνω                ________________                ______________
μετρώ                      ________________                ______________
υποχρεώνω             ________________                ______________
γράφω                     ________________                ______________
κόβω                       ________________                ______________
αλλάζω                   ________________                ______________

4. Συμπληρώνω το κείμενο με τις αόριστες αντωνυμίες: (κάτι, καθένας, κανένας, κάποιος, μερικοί, κάποιοι).

______________ παπαγάλος δεν είναι σαν τον δικό μου. _____________ άλλος δε μιλάει τόσο καθαρά. Και _____________ δεν έχει τόσο φανταχτερά χρώματα. _____________ περαστικοί ζήτησαν να τον αγοράσουν. _____________ μάλιστα τον πλήρωναν με μαύρο χαβιάρι. ____________, που ______________ ήξερε από παπαγάλους, μού πρόσφερε ένα αρκετά μεγάλο ποσό. Στον ______________ ο παπαγάλος μού έδινε την ίδια απάντηση: Εγώ δεν πουλιέμαι!

5. Συμπληρώνω τις παροιμίες με τις προσωπικές αντωνυμίες: (εγώ, εσένα, εσύ, σου).

_________ το λέω του σκύλου μου κι ο σκύλος της ουράς του. Σε _________ το λέω πεθερά, για να τ΄ ακούσει η νύφη. Έλα παππού να ______ δείξω τ΄ αμπελοχώραφά σου. Ο κόσμος το ΄χει τούμπανο κι __________ κρυφό καμάρι.