Ιερός Λόχος (Αρχαία Θήβα)

       Ο Ιερός Λόχος, 300 άνδρες τον αριθμό, αποτελούνταν από τους πιο εξέχοντες νέους στα αθλητικά και ειδικά στην πάλη. Ήταν όλοι από αριστοκρατικές οικογένειες και ήταν διαλεγμένοι σε ζευγάρια επιστήθιων φίλων, για να κρατούν τις γραμμές του Λόχου αδιάσπαστες. Ήταν συνεχώς κάτω από εντατική εκπαίδευση και μονίμως υπό τα όπλα, με δημόσια δαπάνη.
      Το 371 π.Χ., στην πεδιάδα της Λεύκτρας, οι Σπαρτιάτες νικήθηκαν  από τον θηβαϊκό Ιερό Λόχο, υπό την αρχηγία του Επαμεινώνδα.
Αν και οι θηβαϊκές δυνάμεις ήταν λιγότερες από τις λακεδαιμόνιες, ο Επαμεινώνδας με ιδιοφυή τακτική και με τη βοήθεια των πολύ καλά εκπαιδευμένων ανδρών του Ιερού Λόχου, νίκησε σε πλήρη μάχη τον αήττητο σπαρτιατικό στρατό. Σύνταξε τους καλύτερους άνδρες του στρατού του, πενήντα άνδρες σε βάθος, απέναντι στη δεξιά πτέρυγα του αντιπάλου, την οποία κατείχαν οι Σπαρτιάτες και οι οποίοι είχαν μόνο δώδεκα άνδρες βάθος, αφήνοντας το κέντρο και την αριστερά πτέρυγα ασθενή και έδωσε διαταγή να παραμείνουν για λίγο άπρακτοι. 

      Η μάχη ξεκίνησε με την εμπλοκή του σπαρτιατικού και θηβαϊκού ιππικού η οποία τελείωσε γρήγορα με την ήττα των Σπαρτιατών. Αμέσως μετά ο Πελοπίδας, επικεφαλής του Ιερού Λόχου, έπεσε επάνω στους Σπαρτιάτες με ακαταμάχητη δύναμη, αλλά οι Σπαρτιάτες αντιστάθηκαν γενναία και στην αρχή ίσως να υπερτερούσαν. Όταν όμως οι αρχηγοί των Σπαρτιατών έπεσαν, τότε οι σπαρτιατικές γραμμές πιέστηκαν και έσπασαν, παρασύροντας τον υπόλοιπο στρατό που επέστρεψε στον καταυλισμό.

      Ο βασιλιάς Κλεόμβροτος της Σπάρτης και πολλοί από τους αξιωματικούς σκοτώθηκαν. Ο υπόλοιπος στρατός δεν ενεπλάκη σε σοβαρή μάχη. Από τους 700 Σπαρτιάτες που έλαβαν μέρος στην μάχη, μόνο 300 επέζησαν. Ολόκληρη η Ελλάδα αιφνιδιάστηκε από το γεγονός, καταλαβαίνοντας ότι μία καινούργια δύναμη είχε ανέλθει. Ο Ιερός Λόχος διακρίθηκε και στη μάχη της Χαιρώνειας, όταν έπεσαν όλοι οι άντρες του, αγωνιζόμενοι εναντίον του Φίλιππου του Β΄ και του γιου του Αλέξανδρου. Προς τιμή τους, στον τόπο της μάχης πάνω από τον τύμβο, στήθηκε ένα πέτρινο λιοντάρι.